PERSONAE

          Iam vaga caelo sidera fulgens

          Aurora fugat,

          surgit Titan radiante coma

          mundoque diem reddit clarum.

          Age, tot tantis onerata malis,

5

          repete assuetos iam tibi questus

          atque aequoreas vince Alcyonas,

          vince et volucres Pandionias:

          gravior namque his fortuna tua est.

          Semper, genetrix, deflenda mihi,

10

          prima meorum causa malorum,

          tristes questus natae exaudi,

          si quis remanet sensus in umbris.

          Vtinam ante manu grandaeva sua

          mea rupisset stamina Clotho,

15

          tua quam maerens vulnera vidi

          oraque foedo sparsa cruore!

          O lux semper funesta mihi,

          tempore ab illo

          lux est tenebris invisa magis:

20

          tulimus saevae iussa novercae,

          hostilem animum vultusque truces.

          Illa illa meis tristis Erinys

          thalamis Stygios praetulit ignes

          teque extinxit, miserande pater,

25

          modo cui totus paruit orbis

          cuique Britanni

28^a

          ultra Oceanum terga dedere,

29  28^b

          ducibus nostris ante ignoti

          iurisque sui.

30

          Coniugis, heu me, pater, insidiis

          oppresse iaces servitque domus

          cum prole tua capta tyranno.

     NVTRIX

Fulgore primo captus et fragili bono

fallacis aulae quisquis attonitus stupet,

35

subito latentis ecce Fortunae impetu

modo praepotentem cernat eversam domum

stirpemque Claudi, cuius imperio fuit

subiectus orbis, paruit liber diu

Oceanus et recepit invitus rates.

40

En qui Britannis primus imposuit iugum,

ignota tantis classibus texit freta

interque gentes barbaras tutus fuit

et saeva maria, coniugis scelere occidit;

mox illa gnati: cuius extinctus iacet

45

frater venenis. Maeret infelix soror

eademque coniunx nec graves luctus valet

ira coacta tegere crudelis viri;

quem spancta refugit semper, atque odio pari

ardens mariti mutua flagrat face.

50

Animum dolentis nostra solatur fides

pietasque frustra: vincit immitis dolor

consilia nostra nec regi mentis potest

generosus ardor, sed malis vires capit.

Heu quam nefandum prospicit noster timor

55

scelus, quod utinam numen avertat deum.

               OCTAVIA   NVTRIX

          O Mea nullis aequanda malis

          fortuna, licet

          repetam luctus, Electra tuos.

          Tibi maerenti caesum licuit

60

          flere parentem,

          scelus ulcisci vindice fratre,

          tua quem pietas hosti rapuit

          texitque fides:

          me crudeli sorte parentes

65

          raptos prohibet lugere timor

          fratrisque necem deflere vetat,

          in quo fuerat spes una mihi

          totque malorum breve solamen.

          Nunc in luctus servata meos

70

          magni resto nominis umbra.

          NVTR. Vox en nostras perculit aures

          tristis alumnae; cesset thalamis

          inferre gradus tarda senectus?

          OCT. Excipe nostras lacrimas, nutrix,

75

          testis nostri fida doloris.

          NVTR. Quis te tantis solvet curis,

          miseranda, dies?

          OCT. Qui me Stygias mittet ad umbras.

          NVTR. Omina quaeso sint ista procul.

80

          OCT. Non vota meos tua nunc casus,

          sed fata regunt.

          NVTR. Dabit afflictae meliora deus

          tempora mitis; tu modo blando

          vince obsequio placata virum.

85

          OCT. Vincam saevos ante leones

          tigresque truces,

          fera quam saevi corda tyranni.

          Odit genitos sanguine claro,

          spernit superos hominesque simul,

90

          nec fortunam capit ipse suam

          quam dedit illi per scelus ingens

          infanda parens. Licet ingratum

          dirae pudeat munere matris

          hoc imperium cepisse, licet

95

          tantum munus morte rependat,

          feret hunc titulum post fata tamen

          femina longo semper in aevo.

          NVTR. Animi retine verba furentis,

          temere emissam comprime vocem.

99^b

OCT. Toleranda quamvis patiar, haud umquam queant

100

nisi morte tristi nostra finiri mala.

Genetrice caesa, per scelus rapto patre,

orbata fratre, miseriis luctu obruta,

maerore pressa, coniugi invisa ac meae

subiecta famulae luce non grata fruor,

105

trepidante semper corde non mortis metu,

sed sceleris -- absit crimen a fatis meis,

mori iuvabit; poena nam gravior nece est

videre tumidos et truces miserae mihi

vultus tyranni iungere atque hosti oscula,

110

timere nutus cuius obsequium meus

haud ferre posset fata post fratris dolor

scelere interempti, cuius imperium tenet

et sorte gaudet auctor infandae necis.

Quam saepe tristis umbra germani meis

115

offertur oculis, membra cum solvit quies

et fessa fletu lumina oppressit sopor:

modo facibus atris armat infirmas manus

oculosque et ora fratris infestus petit,

modo trepidus idem refugit in thalamos meos;

120

persequitur hostis atque inhaerenti mihi

violentus ensem per latus nostrum rapit.

Tunc tremor et ingens excutit somnos pavor

renovatque luctus et metus miserae mihi.

Adice his superbam paelicem, nostrae domus

125

spoliis nitentem, cuius in munus suam

Stygiae parentem natus imposuit rati,

quam dira post naufragia superato mari,

ferro interemit saevior pelagi fretis:

quae spes salutis post nefas tantum mihi?

130

Inimica victrix imminet thalamis meis

odioque nostri flagrat et pretium stupri

iustae maritum coniugis poscit caput.

Emergere umbris et fer auxilium tuae

natae invocanti, genitor, aut Stygios sinus

135

tellure rupta pande, quo praeceps ferar.

NVTR. Frustra parentis invocas manes tui,

miseranda, frustra, nulla cui prolis suae

manet inter umbras cura: qui nato suo

praeferre potuit sanguine alieno satum

140

genitamque fratris coniugem pactus sibi

toris nefandis flebili iunxit face.

Hinc orta series facinorum: caedes, doli,

regni cupido, sanguinis clari sitis;

mactata soceri concidit thalamis gener

145

victima, tuis ne fieret hymenaeis potens.

Pro facinus ingens! Feminae est munus datus

Silanus et cruore foedauit suo

patrios penates, criminis ficti reus.

Intravit hostis, ei mihi, captam domum,

150

dolis novercae principis factus gener

idemque natus, iuvenis infandi ingeni,

scelerum capacis, dira cui genetrix facem

accendit et te iunxit invitam metu.

Tantoque victrix facta successu ferox

155

ausa imminere est orbis imperio sacri.

Quis tot referre facinorum formas potest

et spes nefandas feminae et blandos dolos

regnum petentis per gradus scelerum omnium?

Tunc sancta Pietas extulit trepidos gradus

160

vacuamque Erinys saeva funesto pede

intravit aulam, polluit Stygia face

sacros penates, iura naturae furens

fasque omne rupit: miscuit coniunx viro

venena saeva, cecidit atque eadem sui

165

mox scelere nati; tu quoque extinctus iaces,

deflende nobis semper infelix puer,

modo sidus orbis, columen augustae domus,

Britannice, heu me, nunc levis tantum cinis

et tristis umbra; saeva cui lacrimas dedit

170

etiam noverca, cum rogis artus tuos

dedit cremandos membraque et vultus deo

similes volanti funebris flamma abstulit.

OCT. Extinguat et me, ne manu nostra cadat!

NVTR. Natura vires non dedit tantas tibi.

175

OCT. Dolor ira maeror miseriae luctus dabunt.

NVTR. Vince obsequendo potius immitem virum.

OCT. Vt fratrem ademptum scelere restituat mihi?

NVTR. Incolumis ut sis ipsa, labentem ut domum

genitoris olim subole restituas tua.

180

OCT. Expectat aliam principis subolem domus;

me dira miseri fata germani trahunt.

NVTR. Confirmet animum civium tantus favor.

OCT. Solatur iste nostra, non relevat mala.

NVTR. Vis magna populi est. OCT. Principis maior tamen.

185

NVTR. Respiciet ipse coniugem. OCT. Paelex vetat.

NVTR. Invisa cunctis nempe. OCT. Sed cara est viro.

NVTR. Nondum uxor est. OCT. Iam fiet, et genetrix simul.

NVTR. Iuvenilis ardor impetu primo furit,

languescit idem facile nec durat diu

190

in Venere turpi, ceu levis flammae vapor:

amor perennis coniugis castae manet.

Violare prima quae toros ausa est tuos

animumque domini famula possedit diu,

iam metuit eadem -- OCT. Nempe praelatam sibi.

195

NVTR. Subiecta et humilis, atque monumenta extruit

quibus timorem fassa testatur suum.

Et hanc levis fallaxque destituet deus

volucer Cupido: sit licet forma eminens,

opibus superba, gaudium capiet breve.

200

          Passa est similes ipsa dolores

          regina deum,

          cum se formas vertit in omnes

          dominus caeli divumque pater,

          et modo pennas sumpsit oloris

205

          modo Sidonii cornua tauri,

          aureus idem fluxit in imbri;

          fulgent caelo sidera Ledae,

          patrio residet Bacchus Olympo,

          deus Alcides possidet Heben

210

          nec Iunonis iam timet iras,

          cuius gener est qui fuit hostis.

          Vicit sapiens tamen obsequium

          coniugis altae pressusque dolor:

          sola Tonantem tenet aetherio

215

          secura toro maxima Iuno,

          nec mortali captus forma

          deserit altam Iuppiter aulam.

          Tu quoque, terris altera Iuno,

          soror Augusti coniunxque, graves

220

          vince dolores.

OCT. Iungentur ante saeva sideribus freta

et ignis undae, Tartaro tristi polus,

lux alma tenebris, roscidae nocti dies,

quam cum scelesti coniugis mente impia

225

mens nostra, semper fratris extincti memor.

Vtinam nefandi principis dirum caput

obruere flammis caelitum rector paret,

qui saepe terras fulmine infesto quatit

mentesque nostras ignibus terret sacris

230

novisque monstris; vidimus caelo iubar

ardens cometam pandere infestam facem,

qua plaustra tardus noctis alterna vice

regit Bootes, frigore Arctoo rigens:

en ipse diro spiritu saevi ducis

235

polluitur aether, gentibus clades novas

minantur astra, quas regit dux impius.

Non tam ferum Typhona neglecto Iove

irata Tellus edidit quondam parens:

hic gravior illo pestis, hic hostis deum

240

hominumque templis expulit superos suis

civesque patria, spiritum fratri abstulit,

hausit cruorem matris -- et lucem videt

fruiturque vita noxiam atque animam trahit!

Pro summe genitor, tela cur frustra iacis

245

invicta totiens temere regali manu?

In tam nocentem dextra cur cessat tua?

Vtinam suorum facinorum poenas luat

248

orbis tyrannus, quem premit turpi iugo

250

morumque vitiis nomen Augustum inquinat!

NVTR. Indignus ille, fateor, est thalamis tuis,

252

Nero insitivus, Domitio genitus patre,

249

sed cede fatis atque fortunae tuae,

253

alumna, quaeso neve violentam move

iram mariti. Forsitan vindex deus

255

existet aliquis, laetus et veniet dies.

OCT. Gravi deorum nostra iam pridem domus

urgetur ira, prima quam pressit Venus

furore miserae dura genetricis meae,

quae nupta demens nupsit incesta face,

260

oblita nostri, coniugis, legum immemor.

Illi soluta crine, succincta anguibus

ultrix Erinys venit ad Stygios toros

raptasque thalamis sanguine extinxit faces;

incendit ira principis pectus truci

265

caedem in nefandam: cecidit infelix parens,

heu, nostra ferro meque perpetuo obruit

extincta luctu; coniugem traxit suum

natumque ad umbras, prodidit lapsam domum.

NVTR. Renovare luctus parce cum fletu pios,

270

manes parentis neve sollicita tuae,

graves furoris quae sui poenas dedit.

               CHORVS ROMANORVM

          Quae fama modo venit ad aures?

          Vtinam falso credita perdat

          frustra totiens iactata fidem,

275

          nec nova coniunx nostri thalamos

          principis intret teneatque suos

          nupta penates Claudia proles;

          edat partu pignora pacis

          qua tranquillus gaudeat orbis

280

          servetque decus Roma aeternum.

          Fratris thalamos sortita tenet

          maxima Iuno;

          soror Augusti sociata toris

          cur a patria pellitur aula?

285

          Sancta quid illi prodest pietas

          divusque pater?

286^b

          Quid virginitas castusque pudor?

          Nos quoque nostri sumus immemores

          post fata ducis, cuius stirpem

          prodimus aegro suadente metu.

290

          Vera priorum virtus quondam

          Romana fuit verumque genus

          Martis in illis sanguisque viris.

          Illi reges hac expulerunt

          urbe superbos

295

          ultique tuos sunt bene manes,

          [virgo, dextra caesa parentis

          ne servitium paterere grave et

          improba ferret praemia victrix

          dira libido.

300

          te quoque bellum triste secutum est,]

          mactata tua, miseranda manu,

          nata Lucreti,

          stuprum saevi passa tyranni.

          Dedit infandi sceleris poenas

          cum Tarquinio Tullia coniunx,

305

          quae per caesi membra parentis

          egit saevos impia currus

          laceroque seni violenta rogos

          nata negavit.

          Haec quoque nati videre nefas

310

          saecula magnum,

          cum Tyrrhenum rate ferali

          princeps captam fraude parentem

          misit in aequor.

313^b

          Properant placidos linquere portus

          iussi nautae,

315

          resonant remis pulsata freta;

          fertur in altum provecta ratis,

          quae resoluto robore labens

          pressa dehiscit sorbetque mare.

          Tollitur ingens clamor ad astra

320

          cum femineo mixtus planctu.

          Mors ante oculos dira vagatur;

          quaerit leti sibi quisque fugam:

          alii lacerae puppis tabulis

          haerent nudi fluctusque secant,

325

          repetunt alii litora nantes;

          multos mergunt fata profundo.

          Scindit vestes Augusta suas

          laceratque comas

          rigat et maestis fletibus ora.

330

          Postquam spes est nulla salutis,

          ardens ira, iam victa malis:

          "Haec" exclamat "mihi pro tanto

          munere reddis praemia, nate?

          Hac sum, fateor, digna carina,

335

          quae te genui, quae tibi lucem

          atque imperium nomenque dedi

          Caesaris amens.

          Exere vultus Acheronte tuos

          poenisque meis pascere, coniunx:

340

          ego causa tuae, miserande, necis

          natoque tuo funeris auctor

          en, ut merui, ferar ad manes

          inhumata tuos,

          obruta saevis aequoris undis."

345

          Feriunt fluctus ora loquentis,

          ruit in pelagus

          rursumque salo pressa resurgit,

          pellit palmis cogente metu

          freta, set cedit fessa labori.

350

          Mansit tacitis in pectoribus

          spreta tristi iam morte fides:

          multi dominae ferre auxilium

          pelago fractis viribus audent,

          bracchia quamvis lenta trahentem

355

          voce hortantur manibusque levant.

          Quid tibi saei

356^b

          fugisse maris profuit undas?

          Ferro es nati moritura tui,

          cuius facinus vix posteritas,

          tarde semper saecula credent.

360

          Furit ereptam pelagoque dolet

          vivere matrem

          impius, ingens geminatque nefas:

          ruit in miserae fata parentis

          patiturque moram sceleris nullam.

365

          Missus peragit iussa satelles:

          reserat dominae pectora ferro.

          Caedis moriens illa ministrum

          rogat infelix,

          utero dirum condat ut ensem:

370

          "Hic est, hic est fodiendus" ait

          "ferro, monstrum qui tale tulit."

          Post hanc vocem

          cum supremo mixtam gemitu

          animam tandem

375

          per fera tristem vulnera reddit.

     SENECA

Quid me, potens Fortuna, fallaci mihi

blandita vultu, sorte contentum mea

alte extulisti, gravius ut ruerem edita

receptus arce totque prospicerem metus?

380

Melius latebam procul ab invidiae malis

remotus inter Corsici rupes maris,

ubi liber animus et sui iuris mihi

semper vacabat studia recolenti mea.

O quam iuvabat, quo nihil maius parens

385

Natura genuit, operis immensi artifex,

caelum intueri, [solis et currus sacros

mundique motus] solis alternas vices

orbemque Phoebes, astra quam cingunt vaga,

lateque fulgens aetheris magni decus;

390

qui si senescit, tantus in caecum chaos

casurus iterum: tunc adest mundo dies

supremus ille, qui premat genus impium

caeli ruina, rursus ut stirpem novam

generet renascens melior, ut quondam tulit

395

iuvenis, tenente regna Saturno poli.

Tunc illa virgo, numinis magni dea,

Iustitia, caelo missa cum sancta Fide

terris regebat mitis humanum genus.

Non bella norant, non tubae fremitus truces,

400

non arma gentes, cingere assuerant suas

muris nec urbes: pervium cunctis iter,

communis usus omnium rerum fuit;

et ipsa Tellus laeta fecundos sinus

pandebat ultro, tam piis felix parens

405

et tuta alumnis. Alia sed suboles minus

conspecta mitis, tertium sollers genus

novas ad artes extitit, sanctum tamen;

mox inquietum, quod sequi cursu feras

auderet acres, fluctibus tectos gravi

410

extrahere pisces rete vel calamo leui,

decipere volucres crate vel * *

tenere laqueo, premere subiectos iugo

tauros feroces, vomere immunem prius

sulcare terram, laesa quae fruges suas

415

interius alte condidit sacro sinu.

Sed in parentis viscera intrauit suae

deterior aetas: eruit ferrum grave

aurumque, saevas mox et armavit manus;

partita fines regna constituit, novas

420

extruxit urbes, tecta defendit sua,

aliena telis aut petit praedae imminens.

Neglecta terras fugit et mores feros

hominum et cruenta caede pollutas manus

Astraea virgo, siderum magnum decus.

425

Cupido belli crevit atque auri fames

totum per orbem, maximum exortum est malum

luxuria, pestis blanda, cui vires dedit

roburque longum tempus atque error gravis.

Collecta vitia per tot aetates diu

430

in nos redundant: saeculo premimur gravi,

quo scelera regnant, saevit impietas furens,

turpi libido Venere dominatur potens,

luxuria victrix orbis immensas opes

iam pridem avaris manibus, ut perdat, rapit.

435

Sed ecce, gressu fertur attonito Nero

trucique vultu. Quid ferat mente horreo.

     NERO   PRAEFECTVS   SENECA

Perage imperata: mitte, qui Plauti mihi

Sullaeque caesi referat abscisum caput.

438^b

PRAEF. Iussa haud morabor: castra confestim petam.

SEN. Nihil in propinquos temere constitui decet.

440

NER. Iustum esse facile est cui vacat pectus metu.

SEN. Magnum timoris remedium clementia est.

NER. Extinguere hostem maxima est virtus ducis.

SEN. Servare cives maior est patriae patri.

NER. Praecipere mitem convenit pueris senem.

445

SEN. Regenda magis est fervida adolescentia.

NER. Aetate in hac satis esse consilii reor.

SEN. Vt facta superi comprobent semper tua.

NER. Stulte verebor, ipse cum faciam, deos.

SEN. Hoc plus verere quod licet tantum tibi.

450

NER. Fortuna nostra cuncta permittit mihi.

SEN. Crede obsequenti parcius: levis est dea.

NER. Inertis est nescire quid liceat sibi.

SEN. Id facere laus est quod decet, non quod licet.

NER. Calcat iacentem vulgus. SEN. Invisum opprimit.

455

NER. Ferrum tuetur principem. SEN. Melius fides.

NER. Decet timeri Caesarem. SEN. At plus diligi.

NER. Metuant necesse est -- SEN. Quicquid exprimitur grave est.

NER. Iussisque nostris pareant. SEN. Iusta impera.

NER. Statuam ipse. SEN. Quae consensus efficiat rata.

460

NER. Respectus ensis faciet. SEN. Hoc absit nefas.

NER. An patiar ultra sanguinem nostrum peti,

inultus et contemptus ut subito opprimar?

Exilia non fregere summotos procul

Plautum atque Sullam, pertinax quorum furor

465

armat ministros sceleris in caedem meam,

absentium cum maneat etiam ingens favor

in urbe nostra, qui fovet spes exulum.

Tollantur hostes ense suspecti mihi,

invisa coniunx pereat et carum sibi

470

fratrem sequatur. Quicquid excelsum est cadat.

SEN. Pulcrum eminere est inter illustres viros,

consulere patriae, parcere afflictis, fera

caede abstinere, tempus atque irae dare,

orbi quietem, saeculo pacem suo.

475

Haec summa virtus, petitur hac caelum via.

Sic ille patriae primus Augustus parens

complexus astra est colitur et templis deus.

Illum tamen Fortuna iactavit diu

terra marique per graves belli vices,

480

hostes parentis donec oppressit sui;

tibi numen incruenta summisit suum

et dedit habenas imperi facili manu

nutuque terras maria subiecit tuo.

Invidia tristis victa consensu pio

485

cessit; senatus, equitis accensus favor;

plebisque votis atque iudicio patrum

tu pacis auctor, generis humani arbiter

electus orbem iam sacra specie regis

patriae parens: quod nomen ut serves petit

490

suosque cives Roma commendat tibi.

NER. Munus deorum est, ipsa quod servit mihi

Roma et senatus quodque ab invitis preces

humilesque voces exprimit nostri metus.

Servare cives principi et patriae graves,

495

claro tumentes genere quae dementia est,

cum liceat una voce suspectos sibi

mori iubere? Brutus in caedem ducis,

a quo salutem tulerat, armavit manus:

invictus acie, gentium domitor, Iovi

500

aequatus altos ipse per honorum gradus

Caesar nefando civium scelere occidit.

Quantum cruoris Roma tum vidit sui,

lacerata totiens! Ille qui meruit pia

virtute caelum, divus Augustus, viros

505

quot interemit nobiles, iuvenes senes

sparsos per orbem, cum suos mortis metu

fugerent penates et trium ferrum ducum,

tabula notante deditos tristi neci!

Exposita rostris capita caesorum patres

510

videre maesti, flere nec licuit suos,

non gemere dira tabe polluto foro,

stillante sanie per putres vultus gravi.

Nec finis hic cruoris aut caedis stetit:

pavere volucres et feras saevas diu

515

tristes Philippi, hausit et Siculum mare

classes virosque saepe cedentes suos.

Concussus orbis viribus magnis ducum:

superatus acie puppibus Nilum petit

fugae paratis, ipse periturus brevi:

520

hausit cruorem incesta Romani ducis

Aegyptus iterum; nunc leves umbras tegit.

Illic sepultum est impie gestum diu

civile bellum. Condidit tandem suos

iam fessus enses victor hebetatos feris

525

vulneribus, et continuit imperium metus.

Armis fideque militis tutus fuit,

pietate nati factus eximia deus,

post fata consecratus et templis datus.

Nos quoque manebunt astra, si saevo prior

530

ense occuparo quicquid infestum est mihi

dignaque nostram subole fundaro domum.

SEN. Implebit aulam stirpe caelesti tuam

generata divo Claudiae gentis decus,

sortita fratris more Iunonis toros.

535

NER. Incesta genetrix detrahit generi fidem,

animusque numquam coniugis iunctus mihi.

SEN. Teneris in annis haud satis clara est fides,

pudore victus cum tegit flammas amor.

NER. Hoc equidem et ipse credidi frustra diu,

540

manifesta quamvis pectore insociabili

vultuque signa proderent odium mei,

tandem quod ardens statuit ulcisci dolor.

Dignamque thalamis coniugem inveni meis

genere atque forma, victa cui cedet Venus

545

Iovisque coniunx et ferox armis dea.

SEN. Probitas fidesque coniugis, mores pudor

placeant marito: sola perpetuo manent

subiecta nulli mentis atque animi bona;

florem decoris singuli carpunt dies.

550

NER. Omnes in unam contulit laudes deus

talemque nasci fata voluerunt mihi.

SEN. Recedat a te (temere ne credas) amor.

NER. Quem summovere fulminis dominus nequit,

caeli tyrannum, saeva qui penetrat freta

555

Ditisque regna, detrahit superos polo?

SEN. Volucrem esse Amorem fingit immitem deum

mortalis error, armat et telis manus

arcuque sacras, instruit saeva face

genitumque credit Venere, Vulcano satum:

560

vis magna mentis blandus atque animi calor

Amor est; iuventa gignitur, luxu otio

nutritur inter laeta Fortunae bona.

Quem si fovere atque alere desistas, cadit

brevique vires perdit extinctus suas.

565

NER. Hanc esse vitae maximam causam reor,

per quam voluptas oritur; interitu caret,

cum procreetur semper, humanum genus

Amore grato, qui truces mulcet feras.

Hic mihi iugales praeferat taedas deus

570

iungatque nostris igne Poppaeam toris.

SEN. Vix sustinere possit hos thalamos dolor

videre populi, sancta nec pietas sinat.

NER. Prohibebor unus facere quod cunctis licet?

SEN. Maiora populus semper a summo exigit.

575

NER. Libet experiri, viribus fractus meis

an cedat animis temere conceptus favor.

SEN. Obsequere potius civibus placidus tuis.

NER. Male imperatur, cum regit vulgus duces.

SEN. Nihil impetrare cum valet, iuste dolet.

580

NER. Exprimere ius est, ferre quod nequeunt preces?

SEN. Negare durum est. NER. Principem cogi nefas.

SEN. Remittat ipse. NER. Fama sed victum feret.

SEN. Levis atque vana. NER. Sit licet, multos notat.

SEN. Excelsa metuit. NER. Non minus carpit tamen.

585

SEN. Facile opprimetur. Merita te divi patris

aetasque frangat coniugis, probitas pudor.

NER. Desiste tandem, iam gravis nimium mihi,

instare: liceat facere quod Seneca improbat.

Et ipse populi vota iam pridem moror,

590

cum portet utero pignus et partem mei.

Quin destinamus proximum thalamis diem?

     AGRIPPINA

Tellure rupta Tartaro gressum extuli,

Stygiam cruenta praeferens dextra facem

thalamis scelestis: nubat his flammis meo

595

Poppaea nato iuncta, quas vindex manus

dolorque matris vertet ad tristes rogos.

Manet inter umbras impiae caedis mihi

semper memoria, manibus nostris gravis

adhuc inultis: reddita est meritis meis

600

funesta merces puppis et pretium imperi

nox illa qua naufragia deflevi mea;

comitum necem natique crudelis nefas

deflere votum fuerat -- haud tempus datum est

lacrimis, sed ingens scelere geminavit nefas.

605

Perempta ferro, foeda vulneribus sacros

intra penates spiritum effudi gravem

erepta pelago, sanguine extinxi meo

nec odia nati: saevit in nomen ferus

matris tyrannus, obrui meritum cupit,

610

simulacra, titulos destruit matris metu

totum per orbem quem dedit poenam in meam

puero regendum noster infelix amor.

Extinctus umbras agitat infestus meas

flammisque vultus noxios coniunx petit,

615

instat, minatur, imputat fatum mihi

tumulumque nati, poscit auctorem necis.

Iam parce: dabitur, tempus haud longum peto.

Vltrix Erinys impio dignum parat

letum tyranno, verbera et turpem fugam

620

poenasque quis et Tantali vincat sitim,

dirum laborem Sisyphi, Tityi alitem

Ixionisque membra rapientem rotam.

Licet extruat marmoribus atque auro tegat

superbus aulam, limen armatae ducis

625

servent cohortes, mittat immensas opes

exhaustus orbis, supplices dextram petant

Parthi cruentam, regna divitias ferant:

veniet dies tempusque quo reddat suis

animam nocentem sceleribus, iugulum hostibus

630

desertus ac destructus et cunctis egens.

Heu, quo labor, quo vota ceciderunt mea?

Quo te furor provexit attonitum tuus

et fata, nate, cedat ut tantis malis

genetricis ira quae tuo scelere occidit?

635

Vtinam antequam te parvulum in lucem edidi

aluique, saevae nostra lacerassent ferae

viscera: sine ullo scelere, sine sensu innocens

meus occidisses; iunctus atque haerens mihi

semper quietam cerneres sedem inferum,,

640

proavos patremque, nominis magni viros,

quos nunc pudor luctusque perpetuus manet

ex te, nefande, meque quae talem tuli.

Quid tegere cesso Tartaro vultus meos,

noverca coniunx mater infelix meis?

645

               OCTAVIA   CHORVS

          Parcite lacrimis urbis festo

          laetoque die, ne tantus amor

          nostrique favor principis acres

          suscitet iras vobisque ego sim

          causa malorum. Non hoc primum

650

          pectora vulnus mea senserunt:

          graviora tuli; dabit hic nostris

          finem curis vel morte dies;

          non ego saevi cernere cogar

          coniugis ora,

655

          non invisos intrare mihi

          thalamos famulae;

          soror Augusti, non uxor ero.

          Absint tantum tristes poenae

          letique metus.

660

          Scelerum diri, miseranda, viri

          potes hoc demens sperare memor?

          Hos ad thalamos servata diu

          victima tandem funesta cades.

          Sed quid patrios saepe penates

665

          respicis udis confusa genis?

          Propera tectis efferre gradus,

          linque cruentam principis aulam.

          CHOR. En illuxit suspecta diu,

          fama totiens iactata dies:

670

          cessit thalamis Claudia diri

          pulsa Neronis,

          quos iam victrix Poppaea tenet,

          cessat pietas dum nostra gravi

          compressa metu segnisque dolor.

675

          Vbi Romani vis est populi,

          fregit claros quae saepe duces,

          dedit invictae leges patriae,

          fasces dignis civibus olim,

          iussit bellum pacemque, feras

680

          gentes domuit,

          captos reges carcere clausit?

          Gravis en oculis undique nostris

          iam Poppaeae fulget imago,

          iuncta Neroni!

685^a

          Affligat humo violenta manus

685^b

          similes nimium vultus dominae

          ipsamque toris detrahat altis,

          petat infestis mox et flammis

          telisque feri principis aulam.

     NVTRIX   POPPAEA

Quo trepida gressum coniugis thalamis tui

690

effers, alumna, quidve secretum petis

turbata vultu? Cur genae fletu madent?

Certe petitus precibus et votis dies

nostris refulsit: Caesari iuncta es tuo

taeda iugali, quem tuus cepit decor

695

et culpa Senecae, tradidit vinctum tibi

genetrix Amoris, maximum numen, Venus.

O qualis altos quanta pressisti toros

residens in aula! Vidit attonitus tuam

formam senatus, tura cum superis dares

700

sacrasque grato spargeres aras mero,

velata summum flammeo tenui caput;

et ipse lateri iunctus atque haerens tuo

sublimis inter civium laeta omina

incessit habitu atque ore laetitiam gerens

705

princeps superbo: talis emersam freto

spumante Peleus coniugem accepit Thetin,

quorum toros celebrasse caelestes ferunt

pelagique numen omne consensu pari.

Quae subita vultus causa mutavit tuos?

710

Quid pallor iste, quid ferant lacrimae doce.

POP. Confusa tristi proximae noctis metu

visuque, nutrix, mente turbata feror,

defecta sensu. Laeta nam postquam dies

sideribus atris cessit et nocti polus,

715

inter Neronis iuncta complexus mei

somno resolvor; nec diu placida frui

quiete licuit. Visa nam thalamos meos

celebrare turba est maesta: resolutis comis

matres Latinae flebiles planctus dabant;

720

inter tubarum saepe terribilem sonum

sparsam cruore coniugis genetrix mei

vultu minaci saeva quatiebat facem.

Quam dum sequor coacta praesenti metu,

diducta subito patuit ingenti mihi

725

tellus hiatu; lata quo praeceps toros

cerno iugales pariter et miror meos,

in quis resedi fessa. Venientem intuor

comitante turba coniugem quondam meum

natumque; properat petere complexus meos

730

Crispinus, intermissa libare oscula:

irrupit intra tecta cum trepidus mea

ensemque iugulo condidit saevum Nero.

Tandem quietem magnus excussit timor;

quatit ossa et artus horridus nostros tremor

735

pulsatque pectus; continet vocem timor,

quam nunc fides pietasque produxit tua.

Heu quid minantur inferum manes mihi

aut quem cruorem coniugis vidi mei?

NVTR. Quaecumque mentis agitat intentus vigor,

740

ea per quietem sacer et arcanus refert

veloxque sensus. Coniugem thalamos toros

vidisse te miraris amplexu novi

haerens mariti? Sed movent laeto die

pulsata palmis pectora et fusae comae?

745

Octaviae discidia planxerunt sacros

inter penates fratris et patrium larem.

Fax illa, quam secuta es, Augustae manu

praelata clarum nomen invidia tibi

partum ominatur. Inferum sedes toros

750

stabiles futuros spondet aeternae domus.

Iugulo quod ensem condidit princeps tuus:

bella haud movebit, pace sed ferrum teget.

Recollige animum, recipe laetitiam, precor,

timore pulso redde te thalamis tuis.

755

POP. Delubra et aras petere constitui sacras,

caesis litare victimis numen deum,

ut expientur noctis et somni minae

terrorque in hostes redeat attonitus meos.

Tu vota pro me suscipe et precibus piis

760

superos adora, maneat ut praesens status.

               CHORVS

          Si vera loquax fama Tonantis

          furta et gratos narrat amores

          (quem modo Ledae pressisse sinum

          tectum plumis pennisque ferunt,

765

          modo per fluctus raptam Europen

          taurum tergo portasse trucem),

          quae regit et nunc deseret astra,

          petet amplexus, Poppaea, tuos,

          quos et Ledae praeferre potest

770

          et tibi, quondam cui miranti

          fulvo, Danae, fluxit in auro.

          Formam Sparte iactet alumnae

          licet et Phrygius praemia pastor:

          vincet vultus haec Tyndaridos,

775

          qui moverunt horrida bella

          Phrygiaeque solo regna dedere.

          Sed quis gressu ruit attonito

          aut quid portat pectore anhelo?

     NVNTIVS   CHORVS

Quicumque tectis excubat miles ducis,

780

defendat aulam cui furor populi imminet.

Trepidi cohortes ecce praefecti trahunt

praesidia ad urbis, victa nec cedit metu

concepta rabies temere, sed vires capit.

CHOR. Quis iste mentes agitat attonitus furor?

785

NVNT. Octaviae favore percussa agmina

et efferata per nefas ingens ruunt.

CHOR. Quid ausa facere quove consilio doce.

NVNT. Reddere penates Claudiae divi parant

torosque fratris, debitam partem imperi.

790

CHOR. Quos iam tenet Poppaea concordi fide?

NVNT. Hinc urit animos pertinax nimium favor

et in furorem temere praecipites agit:

quaecumque claro marmore effigies stetit

aut aere fulgens, ora Poppaeae gerens,

795

afflicta vulgi manibus et saevo iacet

eversa ferro; membra per partes trahunt

deducta laqueis, obruunt turpi diu

calcata caeno. Verba conveniunt feris

immixta factis quae timor reticet meus.

800

Sepire flammis principis sedem parant,

populi nisi irae coniugem reddat novam,

reddat penates Claudiae victus suos.

Vt noscat ipse civium motus, mea

voce haud morabor iussa praefecti exequi.

805

          CHOR. Quid fera frustra bella movetis?

          invicta gerit tela Cupido:

          flammis vestros obruet ignes

          quis extinxit fulmina saepe

          captumque Iovem caelo traxit.

810

          Laeso tristes dabitis poenas

          sanguine vestro.

          Non est patiens fervidus irae

          facilisque regi:

813^b

          ille ferocem iussit Achillem

          pulsare lyram,

815

          fregit Danaos, fregit Atridem,

          regna evertit Priami, claras

          diruit urbes;

817^b

          et nunc animus quid ferat horret

          vis immitis violenta dei.

     NERO

O lenta nimium militis nostri manus

820

et ira patiens post nefas tantum mea,

quod non cruor civilis accensas faces

extinguit in nos, caede nec populi madet

funerea Roma quae viros tales tulit.

824

At illa, cui me civium subicit furor,

827

suspecta coniunx et soror semper mihi,

tandem dolori spiritum reddat meo

iramque nostram sanguine extinguat suo.

830

Admissa sed iam morte puniri parum est:

825

graviora meruit impium plebis scelus:

826

mox tecta flammis concidant urbis meis,

831

ignes ruinae noxium populum premant

turpisque egestas, saeva cum luctu fames.

Exultat ingens saeculi nostri bonis

corrupta turba nec capit clementiam

835

ingrata nostram ferre nec pacem potest,

sed inquieta rapitur hinc audacia,

hinc temeritate fertur in praeceps sua:

malis domanda est et gravi semper iugo

premenda, ne quid simile temptare audeat

840

contraque sanctos coniugis vultus meae

attollere oculos; fracta per poenas metu

parere discet principis nutu sui.

Sed adesse cerno rara quem pietas virum

fidesque castris nota praeposuit meis.

845