quaeque tegis medios instita longa pedes!
Nil nisi legitimum concessaque furta canemus,
inque meo nullum carmine crimen erit."
Ecquid ab hac omnes rigide summouimus Arte,
quas stola contingi uittaque sumpta uetat?
"At matrona potest alienis artibus uti,
quoque trahat, quamuis non doceatur, habet."
Nil igitur matrona legat, quia carmine ab omni
ad delinquendum doctior esse potest.
Quodcumque attigerit siqua est studiosa sinistri,
ad uitium mores instruet inde suos.
Sumpserit Annales (nihil est hirsutius illis)
facta sit unde parens Ilia, nempe leget.
Sumpserit "Aeneadum genetrix" ubi prima, requiret,
Aeneadum genetrix unde sit alma Venus.
Persequar inferius, modo si licet ordine ferri,
posse nocere animis carminis omne genus.
Non tamen idcirco crimen liber omnis habebit:
nil prodest, quod non laedere possit idem.
Igne quid utilius? Siquis tamen urere tecta
comparat, audaces instruit igne manus.
Eripit interdum, modo dat medicina salutem,
quaeque iuuet, monstrat, quaeque sit herba nocens.
Et latro et cautus praecingitur ense uiator
ille sed insidias, hic sibi portat opem.
Discitur innocuas ut agat facundia causas:
protegit haec sontes, inmeritosque premit.
Sic igitur carmen, recta si mente legatur,
constabit nulli posse nocere meum.
"At quasdam uitio." Quicumque hoc concipit, errat,
et nimium scriptis arrogat ille meis.
ut tamen hoc fatear, ludi quoque semina praebent
nequitiae: tolli tota theatra iube:
peccandi causam multis quam saepe dederunt,
Martia cum durum sternit harena solum.
Tollatur Circus; non tuta licentia Circi est:
hic sedet ignoto iuncta puella uiro.
Cum quaedam spatientur in hoc, ut amator eodem
conueniat, quare porticus ulla patet?
Quis locus est templis augustior? Haec quoque uitet,
in culpam siqua est ingeniosa suam.
Cum steterit Iouis aede, Iouis succurret in aede
quam multas matres fecerit ille deus.
Proxima adoranti Iunonis templa subibit,
paelicibus multis hanc doluisse deam.
Pallade conspecta, natum de crimine uirgo
sustulerit quare, quaeret, Erichthonium.
Venerit in magni templum, tua munera, Martis,
stat Venus Vltori iuncta, uir ante fores.
Isidis aede sedens, cur hanc Saturnia, quaeret,
egerit Ionio Bosphorioque mari?
In Venerem Anchises, in Lunam Latmius heros,
in Cererem Iasion, qui referatur, erit.
Omnia peruersas possunt corrumpere mentes
stant tamen illa suis omnia tuta locis.
Et procul a scripta solis meretricibus Arte
summouet ingenuas pagina prima manus.
Quaecumque erupit, qua non sinit ire sacerdos,
protinus huic dempti criminis ipsa rea est.
Nec tamen est facinus uersus euoluere mollis,
multa licet castae non facienda legant.
Saepe supercilii nudas matrona seueri
et Veneris stantis ad genus omne uidet.
Corpora Vestales oculi meretricia cernunt,
nec domino poenae res ea causa fuit.
at cur in nostra nimia est lasciuia Musa,
curue meus cuiquam suadet amare liber?
Nil nisi peccatum manifestaque culpa fatenda est:
paenitet ingenii iudiciique mei.
Cur non Argolicis potius quae concidit armis
uexata est iterum carmine Troia meo?
Cur tacui Thebas et uulnera mutua fratrum,
et septem portas, sub duce quamque suo?
Nec mihi materiam bellatrix Roma negabat,
et pius est patriae facta referre labor.
Denique cum meritis inpleueris omnia, Caesar,
pars mihi de multis una canenda fuit,
utque trahunt oculos radiantia lumina solis,
traxissent animum sic tua facta meum.
Arguor immerito. Tenuis mihi campus aratur:
illud erat magnae fertilitatis opus.
Non ideo debet pelago se credere, siqua
audet in exiguo ludere cumba lacu.
Forsan (et hoc dubitem) numeris leuioribus aptus
sim satis, in paruos sufficiamque modos:
at si me iubeas domitos Iouis igne Gigantas
dicere, conantem debilitabit onus.
Diuitis ingenii est inmania Caesaris acta
condere, materia ne superetur opus.
Et tamen ausus eram. Sed detractare uidebar,
quodque nefas, damno uiribus esse tuis.
Ad leue rursus opus, iuuenalia carmina, ueni,
et falso moui pectus amore meum.
Non equidem uellem: sed me mea fata trahebant,
inque meas poenas ingeniosus eram.
Et mihi, quod didici! Cur me docuere parentes,
litteraque est oculos ulla morata meos?
Haec tibi me inuisum lasciuia fecit, ob Artes,
quis ratus es uetitos sollicitare toros.
Sed neque me nuptae didicerunt furta magistro,
quodque parum nouit, nemo docere potest.
Sic ego delicias et mollia carmina feci,
strinxerit ut nomen fabula nulla meum.
Nec quisquam est adeo media de plebe maritus,
ut dubius uitio sit pater ille meo.
Crede mihi, distant mores a carmine nostro
(uita uerecunda est, Musa iocosa mea)
magnaque pars mendax operum est et ficta meorum:
plus sibi permisit compositore suo.
Nec liber indicium est animi, sed honesta uoluntas:
plurima mulcendis auribus apta feres.
Accius esset atrox, conuiua Terentius esset,
essent pugnaces qui fera bella canunt.
Denique composui teneros non solus amores:
composito poenas solus amore dedi.
Quid, nisi cum multo Venerem confundere uino,
praecepit lyrici Teia Musa senis?
Lesbia quid docuit Sappho, nisi amare, puellas?
Tuta tamen Sappho, tutus et ille fuit.
Nec tibi, Battiade, nocuit, quod saepe legenti
delicias uersu fassus es ipse tuas.
Fabula iucundi nulla est sine amore Menandri,
et solet hic pueris uirginibusque legi.
Ilias ipsa quid est aliud, nisi adultera, de qua
inter amatorem pugna uirunique fuit?
Quid prius est illi flamma Briseidos, utque
fecerit iratos rapta puella duces?
Aut quid Odyssea est, nisi femina propter amorem,
dum uir abest, multis una petita procis?
Quis, nisi Maeonides, Venerem Martemque ligatos
narrat in obsceno corpora prensa toro?
unde nisi indicio magni sciremus Homeri
hospitis igne duas incaluisse deas?
Omne genus scripti grauitate tragoedia uincit:
haec quoque materiam semper amoris habet.
Numquid in Hippolyto, nisi caecae flamma nouercae?
Nobilis est Canace fratris amore sui.
Quid? Non Tantalides agitante Cupidine currus
Pisaeam Phrygiis uexit eburnus equis?
Tingeret ut ferrum natorum sanguine mater,
concitus a laeso fecit amore dolor.
Fecit amor subitas uolucres cum paelice regem,
quaeque suum luget nunc quoque mater Ityn.
Si non Aeropen frater sceleratus amasset,
auersos Solis non legeremus equos.
Inpia nec tragicos tetigisset Scylla coturnos,
ni patrium crinem desecuisset amor.
Qui legis Electran et egentem mentis Oresten,
Aegisthi crimen Tyndaridosque legis.
Nam quid de tetrico referam domitore Chimaerae,
quem leto fallax hospita paene dedit?
Quid loquar Hermionen, quid te, Schoeneia uirgo,
teque, Mycenaeo Phoebas amata duci?
Quid Danaen Danaesque nurum matremque Lyaei
Haemonaque et noctes cui coiere duae?
Quid Peliae generum, quid Thesea, quiue Pelasgum
Iliacam tetigit de rate primus humum?
Huc Iole Pyrrhique parens, huc Herculis uxor,
huc accedat Hylas Iliacusque puer.
Tempore deficiar, tragicos si persequar ignes,
uixque meus capiet nomina nuda liber.
Est et in obscenos commixta tragoedia risus,
multaque praeteriti uerba pudoris habet.
Nec nocet auctori, mollem qui fecit Achillem,
infregisse suis fortia facta modis.
Iunxit Aristides Milesia crimina secum,
pulsus Aristides nec tamen urbe sua est.
Nec qui descripsit corrumpi semina matrum,
Eubius, inpurae conditor historiae,
nec qui composuit nuper Sybaritica, fugit,
nec qui concubitus non tacuere suos.
Suntque ea doctorum monumentis mixta uirorum,
muneribusque ducum publica facta patent.
Neue peregrinis tantum defendar ab armis,
et Romanus habet multa iocosa liber.
utque suo Martem cecinit grauis Ennius ore,
Ennius ingenio maximus, arte rudis:
explicat ut causas rapidi Lucretius ignis,
casurumque triplex uaticinatur opus:
sic sua lasciuo cantata est saepe Catullo
femina, cui falsum Lesbia nomen erat;
nec contentus ea, multos uulgauit amores,
in quibus ipse suum fassus adulterium est.
Par fuit exigui similisque licentia Calui,
detexit uariis qui sua furta modis.
Cinna quoque his comes est, Cinnaque procacior Anser,
et leue Cornifici parque Catonis opus.
Quid referam Ticidae, quid Memmi carmen, apud quos
rebus adest nomen nominibusque pudor,
et quorum libris modo dissimulata Perilla est,
nomine nunc legitur dicta, Metelle, tuo?
Is quoque, Phasiacas Argon qui duxit in undas,
non potuit Veneris furta tacere suae.
Nec minus Hortensi, nec sunt minus improba Serui
carmina. Quis dubitet nomina tanta sequi?
Vertit Aristiden Sisenna, nec obfuit illi,
historiae turpis inseruisse iocos.
Non fuit opprobrio celebrasse Lycorida Gallo,
sed linguam nimio non tenuisse mero.
Credere iuranti durum putat esse Tibullus,
sic etiam de se quod neget illa uiro:
fallere custodes idem docuisse fatetur,
seque sua miserum nunc ait arte premi.
Saepe, uelut gemmam dominae signumue probaret,
per causam meminit se tetigisse manum,
utque refert, digitis saepe est nutuque locutus,
et tacitam mensae duxit in orbe notam
et quibus e sucis abeat de corpore liuor,
inpresso fieri qui solet ore, docet:
denique ab incauto nimium petit ille marito,
se quoque uti seruet, peccet ut illa minus.
Scit, cui latretur, cum solus obambulet, ipsas
cui totiens clausas exscreet ante fores,
multaque dat furti talis praecepta docetque
qua nuptae possint fallere ab arte uiros.
Non fuit hoc illi fraudi, legiturque Tibullus
et placet, et iam te principe notus erat.
Inuenies eadem blandi praecepta Properti:
destrictus minima nec tamen ille nota est.
His ego successi, quoniam praestantia candor
nomina uiuorum dissimulare iubet.
Non timui, fateor, ne, qua tot iere carinae,
naufraga seruatis omnibus una foret.
Sunt aliis scriptae, quibus alea luditur, artes
(hoc est ad nostros non leue crimen auos)
quid ualeant tali, quo possis plurima iactu
figere, damnosos effugiasue canes,
tessera quos habeat numeros, distante uocato
mittere quo deceat, quo dare missa modo,
discolor ut recto grassetur limite miles,
cum medius gemino calculus hoste perit,
ut bellare sequens sciat et reuocare priorem,
nec tuto fugiens incomitatus eat;
parua sit ut ternis instructa tabella lapillis,
in qua uicisse est continuasse suos;
quique alli lusus (neque enim nunc persequar omnes)
perdere, rem caram, tempora nostra solent.
Ecce canit formas alius iactusque pilarum,
hic artem nandi praecipit, ille trochi,
composita est aliis fucandi cura coloris;
hic epulis leges hospitioque dedit
alter humum, de qua fingantur pocula, monstrat,
quaeque, docet, liquido testa sit apta mero.
Talia luduntur fumoso mense Decembri,
quae damno nulli composuisse fuit.
His ego deceptus non tristia carmina feci,
sed tristis nostros poena secuta iocos.
Denique nec uideo tot de scribentibus unum,
quem sua perdiderit Musa, repertus ego.
Quid, si scripsissem mimos obscena iocantes,
qui semper uetiti crimen amoris habent:
in quibus assidue cultus procedit adulter,
uerbaque dat stulto callida nupta uiro?
Nubilis hos uirgo matronaque uirque puerque
spectat, et ex magna parte senatus adest.
Nec satis incestis temerari uocibus aures;
adsuescunt oculi multa pudenda pati:
cumque fefellit amans aliqua nouitate maritum
plauditur et magno palma fauore datur;
quoque minus prodest, scaena est lucrosa poetae,
tantaque non paruo crimina praetor emit.
Inspice ludorum sumptus, Auguste, tuorum:
empta tibi magno talia multa leges.
Haec tu spectasti spectandaque saepe dedisti
(maiestas adeo conlis ubique tua est)
luminibusque tuis, totus quibus utitur orbis,
scaenica uidisti lentus adulteria.
Scribere si fas est imitantes turpia mimos,
materiae minor est debita poena meae.
An genus hoc scripti faciunt sua pulpita tutum,
quodque licet, mimis scaena licere dedit?
Et mea sunt populo saltata poemata saepe,
saepe oculos etiam detinuere tuos.
Scilicet in domibus nostris ut prisca uirorum
artificis fulgent corpora picta manu,
sic quae concubitus uarios Venerisque figuras
exprimat, est aliquo parua tabella loco:
utque sedet uultu fassus Telamonius iram,
inque oculis facinus barbara mater habet,
sic madidos siccat digitis Venus uda capillos,
et modo maternis tecta uidetur aquis.
Bella sonant alii telis instructa cruentis,
parsque tui generis, pars tua facta canunt.
Inuida me spatio natura coercuit arto,
ingenio uires exiguasque dedit
et tamen ille tuae felix Aeneidos auctor
contulit in Tyrios arma uirumque toros,
nec legitur pars ulla magis de corpore toto,
quam non legitimo foedere iunctus amor.
Phyllidis hic idem teneraeque Amaryllidis ignes
bucolicis iuuenis luserat ante modis.
Nos quoque iam pridem scripto peccauimus isto:
supplicium patitur non noua culpa nouum;
carminaque edideram, cum te delicta notantem
praeteriit totiens inreprehensus eques.
Ergo quae iuuenis mihi non nocitura putaui
scripta parum prudens, nunc nocuere seni.
Sera redundauit ueteris uindicta libelli,
distat et a meriti tempore poena sui.
Ne tamen omne meum credas opus esse remissum,
saepe dedi nostrae grandia uela rati.
Sex ego Fastorum scripsi totidemque libellos,
cumque suo finem mense uolumen habet,
idque tuo nuper scriptum sub nomine, Caesar,
et tibi sacratum sors mea rupit opus;
et dedimus tragicis scriptum regale coturnis,
quaeque grauis debet uerba coturnus habet;
dictaque sunt nobis, quamuis manus ultima coeptis
defuit, in facies corpora uersa nouas.
Atque utinam reuoces animum paulisper ab ira,
et uacuo iubeas hinc tibi pauca legi,
pauca, quibus prima surgens ab origine mundi
in tua deduxi tempora, Caesar, opus:
aspicies, quantum dederis mihi pectoris ipse,
quoque fauore animi teque tuosque canam.
Non ego mordaci destrinxi carmine quemquam,
nec meus ullius crimina uersus habet.
Candidus a salibus suffusis felle refugi:
nulla uenenato littera mixta ioco est.
Inter tot populi, tot scriptis, milia nostri,
quem mea Calliope laeserit, unus ero.
Non igitur nostris ullum gaudere Quiritem
auguror, at multos indoluisse malis;
nec mihi credibile est, quemquam insultasse iacenti,
gratia candori si qua relata meo est
his, precor, atque aliis possint tua numina flecti,
o pater, o patriae cura salusque tuae!
Non ut in Ausoniam redeam, nisi forsitan olim,
cum longo poenae tempore uictus eris,
tutius exilium pauloque quietius oro,
ut par delicto sit mea poena suo.